Uitgeverij Parthenon Almere

Medeplichtig aan het verre kwaad?

De historische oorsprong van sociaal schuldbesef

Cees de Groot

In de supermarkt kiezen veel mensen vandaag de dag bewust voor fairtrade producten en ze kopen liever geen spotgoedkoop textiel of vlees. We willen vermijden dat we ongewild betrokken raken bij zaken die anderen schaden. Toch is dit besef van sociale schuld historisch vrij jong. Onze voorouders maakten zich daar niet druk om. Hoe komt dat?

Ergens in de loop van de geschiedenis is het idee van sociale schuld opgekomen. Hoe dat gebeurde, wordt in dit boek uit de doeken gedaan. Het vertelt hoe Quakers en andere groepen in de 18de eeuw tot de opvatting kwamen dat ze geen suiker meer in hun thee moesten doen, want suiker werd geproduceerd door slaven. En dat ze niet passief mochten toekijken hoe hun regeringen oorlogen voerden en koloniën veroverden. Anderen hebben deze inzichten later opgepakt. Tolstoj schreef bestraffend over ambtenaren die braaf hun taken uitvoeren, maar zich volstrekt niet aansprakelijk voelen voor de misdaden die ze mogelijk maken.

Je bent niet alleen verantwoordelijk voor het kleine dat je doet, maar ook voor het grote waaraan je bijdraagt.

Dit idee – meer dan 200 jaar geleden ontstaan bij een kleine groep radicale christenen – is in onze seculiere wereld het motto geworden van actief burgerschap en sociaal verantwoord ondernemen en consumeren.

Dr. Cees de Groot is historicus en verbonden aan de lerarenopleiding van de hogeschool Fontys te Tilburg (FLOT). Hij publiceerde eerder over de geschiedenis en religieuze ontwikkeling van Brazilië.