Uitgeverij Parthenon Almere

Religie in de spiegel van het kwaad

Naar een comparatief-theologische benadering van het kwaad

Marcel Sarot

Religie blijkt van cruciaal belang voor mensen op momenten in hun leven waarop zij het moeilijk hebben. Juist door te kijken naar wat religies mensen in de zwartste perioden van hun leven te bieden hebben, gaan wij religies doorgronden. In dit boekje ter gelegenheid van zijn afscheid van de Universiteit Utrecht doet prof. Marcel Sarot 'botsproeven' met religies. Om te weten hoe degelijk een auto is, moet je er niet alleen testritten mee maken, maar ook mee botsen: zo worden door alle veelvormigheid en veelkleurigheid van religies heen structuren zichtbaar en ontstaat zicht op het specifieke in de verschillende religieuze benaderingen van het kwaad, en in het bijzonder het 'onverdiend lijden' van een mens.

Via gedachte-experimenten behandelt Sarot het kwaad in het hindoeļsme, boeddhisme, jodendom, christendom en de islam. Zo zal een christelijke visie op het kwaad nooit volstaan met alleen te verklaren hoe het kwaad te verenigen is met Gods almacht en goedheid (de klassieke theodicee) of hoe geloof uiteindelijk moet lijden tot de uitroeiing van alle lijden (bevrijdingstheologie), maar zal men ook hier denken vanuit de lijdende Christus. Christenen zullen niet met hindoes zeggen dat 'evil is in the eye of the beholder'. Westers individualisme kan van hindoeļsme leren om aandacht te hebben voor het geheel. Waar in het Westerse denken een lik op stuk benadering van het kwaad vaak als de meest effectieve geldt, leert het boeddhisme ons dat het soms beter is om te incasseren en niet terug te slaan en zo de cirkel van het kwaad te doorbreken. Het jodendom maakt duidelijk dat ons geloof er niet altijd van afhankelijk is dat wij ons denken over God en het kwaad in een sluitend systeem onderbrengen -een systeem waarin wij ofwel precies kunnen verklaren waar het kwaad vandaan komt ofwel precies kunnen uitleggen hoe de enige relatie die God met het kwaad heeft die van Tegenstander van het kwaad is. Ook waar wij het lijden niet kunnen plaatsen, is er ruimte in deze godsdienst om onze nood bij God klagen. Van de Islam tenslotte kunnen we leren, dat wij niet te snel ons geloof in Gods almacht moeten opgeven, en hoe ons lijden zin kan krijgen vanuit het lijden van een ander.